De persoon Krishnamurti is helemaal niet belangrijk. Het is belangrijk dat we op onderzoek uitgaan, studeren, observeren en helder nadenken, niet om de spreker te begrijpen maar om samen te begrijpen wat er met de mensheid is gebeurd, wat er in de wereld gebeurt en wat onze relatie daarmee is.
HET GEBEURT STEEDS VAKER DAT ANDEREN ONS VERTELLEN wat we moeten denken en doen aan de problemen in ons leven en de wereld om ons heen. Krishnamurti gaat juist tegen deze tendens in en zegt dat het van essentieel belang is dat we het zelf uitzoeken. Hij verwerpt elke autoriteit, of die nu van hemzelf is of van goeroes, religies, psychologen, filosofen en politici, met de woorden dat er geen leraar is en er niets wordt onderwezen. In plaats daarvan stelt hij voor dat we samen als twee vrienden, die misschien samen in een park zitten of op een rustig pad lopen, vriendschappelijk, openhartig en vrijelijk praten over de serieuze problemen van het leven.
Deze bijzonder directe en eenvoudige benadering zien we terug in het taalgebruik van Krishnamurti. Hoewel hij spreekt over diepgaande en ernstige zaken, gebruikt hij gewone woorden, zonder jargon of retoriek, om de universele thema’s te verkennen die ons allen raken, zoals angst, eenzaamheid, opvoeding, onderwijs en relaties. Zijn benadering zou als compromisloos gezien kunnen worden, maar toch spreekt hij vanuit oprechte zorg voor de mensheid en met de nodige wijze humor.
Er is geen leraar en er wordt niets onderwezen.
Het kan lijken alsof Krishnamurti’s lessen intellectueel zijn, alsof we ons best moeten doen om ze verstandelijk te begrijpen. Tenslotte is dat de manier waarop we meestal geleerd hebben om iets te leren, namelijk door kennis en ervaring te verwerven. In zijn gesprekken met mensen uit alle lagen van de maatschappij verwerpt hij de intellectuele reacties van het denken en het geheugen, maar zoekt hij naar oprechte antwoorden die het onderzoek verdiepen of hem ‘op hetzelfde niveau, met dezelfde intensiteit en op hetzelfde moment’ ontmoeten. Alleen dan is volgens hem inzicht en een nieuw begrip mogelijk. Natuurlijk kunnen we geen dialoog meer met Krishnamurti houden, dus het is nu een uitdaging om deze diepe ontmoeting aan te gaan wanneer we Krishnamurti lezen, naar hem kijken of luisteren naar het unieke werk dat hij heeft achtergelaten, en om zijn woorden en onze relaties als spiegel te gebruiken.
Hij fungeert voor jou als een spiegel om in te kijken. Die spiegel is geen autoriteit. Die heeft geen autoriteit, maar is gewoon een spiegel. En als je het duidelijk ziet, als je begrijpt wat je in die spiegel ziet, gooi je hem weg, gooi je hem in stukken.
Krishnamurti’s lessen zijn uniek wat bereft hun reikwijdte, diepgang en benadering. Omdat hij zag hoe graag we ideeën en concepten ontwikkelen, weigerde hij vaak om de fundamentele zaken in het leven, die hij zo radicaal onderzocht – onder meer vrijheid, compassie, liefde, religie, creativiteit – in positieve termen te omschrijven of te verklaren. In plaats daarvan benaderde hij ze negatief:
Wat is religie eigenlijk? Om uit te zoeken wat religie is, moeten we negeren wat het niet is. Dan is het dat. Hetzelfde geldt voor liefde. Liefde is geen haat, jaloezie, ambitie of geweld, dus als je dat alles negeert, is het andere er, en dat is compassie. Als je op dezelfde manier negeert wat geen religie is, zul je ontdekken wat echte religie is, wat een waarlijk religieuze geest is.
Wat betekent die negatie, die essentieel is in Krishnamurti’s lessen? Kunnen we die omschrijven zonder er een idee van te maken of iets wat je kunt beoefenen? Het kan heel eenvoudig zijn, zoals het onjuiste zien als onjuist, en dan valt het weg.
We vormen heel snel een beeld over onszelf en anderen, wat betekent dat onze relaties gebaseerd zijn op die beelden.
Dit brengt ons op de kwestie van zien, kijken of observeren. Het is duidelijk dat we functioneren vanuit het verleden en dat we inderdaad uit het verleden bestaan, dus als we naar de wereld kijken, naar ons leven of naar een probleem, kunnen we er dan met een frisse blik naar kijken, vrij van het verleden, zonder gedachten? Om die transformatie mogelijk te maken is het van fundamenteel belang dat je kunt zien zonder waarnemer en beseft dat de waarnemer het waargenomene is. De denkbeeldige verdeeldheid tussen de waarnemer en het waargenomene zou wel eens de verdeeldheid en het conflict in onszelf en de wereld kunnen zijn.
Als dit werkelijk is begrepen, niet alleen de woorden, niet verstandelijk maar als iets feitelijks, iets wat echt waar is, zul je zien dat, als de waarnemer het waargenomene is, alle conflincten tot een eind komen en dat daardoor al onze onderlinge relaties een radicale transformatie ondergaan.
Deze transformatie in onszelf en daardoor in de wereld beschouwt Krishnamurti als iets wat dringend noodzakelijk is.
Overal waar we kijken zien we allerlei soorten problemen. Vaak geldt hetzelfde voor onze relaties en ons innerlijk leven. Krishnamurti zet vraagtekens bij onze neiging om problemen op te lossen door middel van denken en tijd. Denken en tijd zijn voor Krishnamurti synoniemen Het denken komt altijd uit het verleden en is daarom beperkt. Tijd is misschien wel het meest radicale element in zijn lessen, omdat het ingaat tegen de gangbare religies, technieken en systemen die propageren dat er tijd nodig is om te veranderen: ik ben dit, ik zal dat worden, dus ‘wat is’ en ‘wat zou moeten zijn’. Krishnamurti zegt:
Verandering zoals wij die kennen, impliceert een beweging in de tijd, maar die beweging is als een zwaard dat door de lucht snijdt. Het doet niets maar gaat gepaard met heel veel activiteit. Als je begrijpt hoe dat hele proces werkt, wat verandering inhoudt en het belang ervan, zodat het daardoor wegvalt, zul je zien dat de geest zich in een toestand van stilte bevindt, waarin de hele beweging van tijd is opgehouden, en die nieuwe beweging van stilte kun je niet herkennen en dus niet ervaren. Zo’n toestand verlangt geen verandering. Het is een eeuwige beweging en daarom buiten de tijd. Dan is er een handelen dat juist is, dat waar is, altijd en onder alle omstandigheden.
Achter de vragen die Krishanmurti stelt en nooit ver weg is iets dat onzegbaar is.
Is het mogelijk om elkaar in onze relaties te zien zonder het verleden dat we bij ons dragen in de vorm van beelden, en om iemand als voor het eerst te ontmoeten? We vormen snel een beeld van onszelf en anderen, wat betekent dat onze relaties gebaseerd zijn op die beelden. Misschien denken we dat dit ons zekerheid geeft of dat het in elk geval gemakkelijk is, maar zoals Krishnamurti zegt:
Het denken vormt heel veel beelden, zowel innerlijk als uiterlijk, in onze relaties. Daarom is er verdeeldheid in relaties, wat onveranderlijk conflict en scheiding veroorzaakt.
Deze beeldvorming, die zich uit in het horen bij een land, religie of groep, leidt uiteindelijk tot de conflicten en oorlogen die we in de hele wereld zien.
Krishnamurti beëindigt een toespraak of serie toespraken vaak door een aspect van het leven te bespreken dat we meestal op een afstand houden, namelijk de dood. Hij spreekt over onze gehechtheid aan anderen, aan dingen en ideeën en ziet de dood als het echte eind van alles waar we ons aan vasthouden. Maar is de dood iets dat aan het eind van het leven speelt of hoort het bij het leven zelf? Krishnamurti daagt ons uit om een eind te maken aan elke dag, aan elk moment, zodat we leven met dat ‘enorme iets dat we de dood noemen’. Alleen dan is er een nieuw begin.
‘De dood is dat er een eind komt aan de dingen waaraan je gehecht bent, je meubels, je gezicht, je idealen of wat dan ook. Je hebt dit iets,wat ver weg lag en de dood wordt genoemd, geïntroduceerd in het directe handelen in je leven door het beëindigen van je gehechtheid. De dood betekent een totale vernieuwing, een totale vernieuwing van een geest die gevangen zat in het verleden. Dus de geest wordt verbazingwekkend levendig, hij leeft niet meer in het verleden.
Achter Krishnamurti’s onderzoek en nooit ver daarvandaan is iets onzegbaars, onmetelijks, iets wat niet gekend of zelfs maar ervaren kan worden. Over deze tijdloze, keuzeloze toestand weidt hij niet graag uit, terwijl hij onderkent dat de mensheid altijd iets heeft gezocht dat boven alles uitgaat. Kun je dat ‘iets’ bereiken volgens een bekende benadering? Krishnamurti zegt van niet:
Er is geen pad naar de waarheid, in tegenstelling tot wat alle filosofieën beweren, omdat de realiteit het onkenbare, onzegbare, ondenkbare is. Alleen een geest die fris, onschuldig en jong is, kan dat wat waar is ontdekken. En alleen tot zo’n geest, die vrij is van het bekende, kan bij het onzegbare, het onkenbare komen.
Misschien, als je geluk hebt, zal het raam opengaan en de zachte bries binnenkomen. Misschien ook niet, dat hangt van je geestestoestand af. Die geestestoestand kan alleen door jezelf worden begrepen door hem gade te slaan en hem nooit in een bepaalde vorm proberen te gieten. Dat betekent dat je hem zonder enige keuze moet gadeslaan. In dit keueloos gewaarzijn gewaarzijn zal de deur misschien opengaan en zul je ontdekken wat die demensie is waarin er geen conflict en geen tijd bestaat, iets wat nooit in woorden uitgedrukt kan worden.
Krishnamurti
